MES và ERP như hai “siêu anh hùng” trong thế giới công nghệ doanh nghiệp, mỗi hệ thống đều sở hữu những “siêu năng lực” riêng biệt để giải quyết các thách thức trong quản lý sản xuất – từ “trị” được chứng đau đầu vì hàng tồn kho đến “chữa khỏi” những quy trình sản xuất rối rắm như mớ bòng bong.

Nhưng câu hỏi đặt ra là: Doanh nghiệp của bạn cần “Batman” hay “Superman”? Hay thậm chí cần cả hai “siêu anh hùng” cùng phối hợp tác chiến? Để đưa ra quyết định sáng suốt, người quản trị không chỉ cần “soi kính” tình hình thực tế của công ty mà còn phải “mổ xẻ” kỹ lưỡng từng điểm mạnh, điểm yếu và “tuyệt chiêu” đặc trưng của mỗi giải pháp. Chỉ khi nắm rõ “bí kíp” này, bạn mới có thể chọn được “người hùng” phù hợp nhất cho “cuộc chiến” tối ưu hóa sản xuất của mình.

1. Định nghĩa MES system và ERP system là gì?

1.1. Hệ thống điều hành sản xuất MES (Manufacturing Execution System) là gì?

MES (Hệ thống thực thi sản xuất) là phần mềm trung gian kết nối giữa hệ thống lập kế hoạch (ERP) và hoạt động thực tế trong nhà máy. MES quản lý, giám sát và điều phối quy trình sản xuất tại hiện trường, từ nguyên vật liệu đầu vào cho đến thành phẩm đầu ra.

Chức năng chính của MES:

• Theo dõi tiến độ sản xuất theo thời gian thực

• Quản lý chất lượng và kiểm tra lỗi

• Ghi nhận hiệu suất máy móc (OEE)

• Quản lý công nhân, ca làm việc

• Quản lý nguyên vật liệu và bán thành phẩm trong quá trình sản xuất

📌 Mục tiêu: Giúp nhà máy tối ưu hóa sản xuất, giảm lãng phí, tăng tính minh bạch và khả năng truy xuất.

1.2. Hệ thống hoạch định nguồn lực doanh nghiệp ERP (Enterprise Resource Planning) là gì?

ERP (Hệ thống hoạch định nguồn lực doanh nghiệp) là phần mềm quản lý tổng thể doanh nghiệp, tích hợp các phòng ban và chức năng như: kế toán, nhân sự, mua hàng, kho, sản xuất, bán hàng,… vào cùng một hệ thống.

Chức năng chính của ERP:

• Quản lý tài chính và kế toán

• Quản lý mua hàng, bán hàng

• Quản lý tồn kho và chuỗi cung ứng

• Quản lý sản xuất ở mức lập kế hoạch

• Quản lý nhân sự, chấm công, tiền lương

📌 Mục tiêu: Giúp doanh nghiệp có cái nhìn tổng thể, kiểm soát toàn bộ hoạt động từ cấp điều hành đến vận hành.

MES và ERP đều là hệ thống phần mềm hỗ trợ quản lý doanh nghiệp, nhưng khác nhau về phạm vi và mục tiêu sử dụng:

• ERP quản lý toàn diện các hoạt động ở cấp doanh nghiệp, từ tài chính, nhân sự, đến mua bán và sản xuất ở mức lập kế hoạch.

• MES tập trung vào quản lý và điều phối hoạt động sản xuất trực tiếp tại nhà máy, theo dõi chi tiết theo thời gian thực.

ERP là “bộ não” quản lý chiến lược – MES là “cánh tay” thực thi sản xuất. Khi kết hợp cả hai, doanh nghiệp có thể tối ưu hóa từ hoạch định đến vận hành.

2. Lợi ích mà hệ thống MES và ERP mang lại cho doanh nghiệp

2.1. Lợi ích mà ERP mang lại cho doanh nghiệp

Hệ thống ERP (Enterprise Resource Planning) đã trở thành “xương sống” của nhiều doanh nghiệp hiện đại, mang lại những lợi ích thiết thực và toàn diện cho hoạt động kinh doanh.

• Khả năng tích hợp và đồng bộ hóa toàn bộ các hoạt động của doanh nghiệp trên một nền tảng duy nhất, từ quản lý tài chính, nhân sự, mua hàng đến bán hàng và sản xuất.
• ERP giúp loại bỏ tình trạng “đảo thông tin” giữa các phòng ban, tạo ra một nguồn dữ liệu trung tâm đáng tin cậy mà tất cả nhân viên đều có thể truy cập.
• ERP tự động hóa nhiều quy trình nghiệp vụ, giảm thiểu công việc thủ công và khả năng sai sót.
• ERP còn mang lại lợi ích về khả năng mở rộng và linh hoạt, cho phép doanh nghiệp dễ dàng thích ứng với sự tăng trưởng và thay đổi của thị trường mà không cần đầu tư thêm nhiều hệ thống mới

2.2. Lợi ích mà MES mang lại cho doanh nghiệp

Hệ thống MES (Manufacturing Execution System) đóng vai trò như “bộ não trung tâm” của nhà máy sản xuất, mang lại những lợi ích cụ thể và trực tiếp cho hoạt động sản xuất. Khác với ERP tập trung vào quản lý tổng thể doanh nghiệp, MES chuyên sâu vào việc giám sát, điều khiển và tối ưu hóa từng chi tiết trong quy trình sản xuất.

• Khả năng theo dõi sản xuất theo thời gian thực, giúp doanh nghiệp nắm bắt chính xác tình trạng từng đơn hàng, từng máy móc và từng công nhân
• MES giúp kiểm soát chặt chẽ từng khâu trong quy trình sản xuất, từ việc kiểm tra nguyên liệu đầu vào đến sản phẩm hoàn thiện
• Giảm thiểu lãng phí, tối ưu hóa việc sử dụng nguyên vật liệu và giảm thời gian chết của máy móc

Cả ERP và MES đều mang lại những lợi ích quan trọng nhưng tập trung vào các khía cạnh khác nhau của doanh nghiệp. Trong khi ERP hoạt động như “hệ thần kinh trung ương” kết nối và đồng bộ hóa toàn bộ hoạt động kinh doanh từ tài chính, nhân sự đến bán hàng, thì MES lại đóng vai trò “bộ não chuyên nghiệp” tối ưu hóa cụ thể từng khâu trong quy trình sản xuất.

3. So sánh hệ thống MES và ERP khác nhau như thế nào?

Trước khi so sánh hệ thống MES và ERP, cần hiểu rằng dù cả hai đều phục vụ mục tiêu nâng cao hiệu quả quản lý doanh nghiệp, nhưng chúng hoạt động ở hai cấp độ hoàn toàn khác nhau. MES chủ yếu tập trung vào thực thi sản xuất tại xưởng, còn ERP hướng đến quản trị tổng thể doanh nghiệp ở tầm chiến lược. Bảng dưới đây sẽ giúp bạn phân biệt rõ sự khác nhau giữa hai hệ thống này dựa trên một số tiêu chí cơ bản:

Tiêu chí	MES (Manufacturing Execution System)	ERP (Enterprise Resource Planning)
Phạm vi ứng dụng	Tập trung vào sàn sản xuất và quy trình manufacturing	Bao quát toàn bộ hoạt động doanh nghiệp
Mục tiêu chính	Tối ưu hóa sản xuất, kiểm soát chất lượng, giám sát thời gian thực	Quản lý tổng thể tài nguyên và hoạt động kinh doanh
Thời gian phản hồi	Thời gian thực (real-time)	Theo batch, định kỳ
Độ chi tiết dữ liệu	Rất chi tiết (từng sản phẩm, từng công đoạn)	Tổng quan, tổng hợp
Người dùng chính	Công nhân sản xuất, trưởng ca, kỹ sư	Quản lý cấp cao, các phòng ban
Chức năng cốt lõi	Điều phối sản xuất Giám sát thiết bị Kiểm soát chất lượng Truy xuất nguồn gốc	Quản lý tài chính Quản lý nhân sự Mua hàng, bán hàng Kế hoạch tổng thể
Tính năng đặc trưng	Theo dõi WIP (Work in Progress) Kiểm soát recipe/formula Cảnh báo sự số máy móc Phân tích OEE	Lập kế hoạch ERP Quản lý khách hàng Báo cáo tài chính Quản lý chuỗi cung ứng
Mức độ tự động hóa	Cao (tự động thu thập dữ liệu từ máy móc)	Trung bình (cần nhập liệu thủ công)
Tần suất cập nhật	Liên tục (giây/phút)	Hàng ngày/tuần/tháng
Loại dữ liệu	Dữ liệu vận hành (nhiệt độ, áp suất, tốc độ…)	Dữ liệu nghiệp vụ (đơn hàng, hóa đơn, lương…)
Khả năng tích hợp	Tích hợp sâu với thiết bị sản xuất và cảm biến	Tích hợp rộng với các hệ thống nghiệp vụ
Đối tượng áp dụng	Doanh nghiệp sản xuất, nhà máy	Mọi loại hình doanh nghiệp
Chi phí triển khai	Trung bình đến cao (phụ thuộc thiết bị)	Cao (phạm vi rộng)
Độ phức tạp	Cao về mặt kỹ thuật	Cao về mặt quy trình nghiệp vụ
Yêu cầu đào tạo	Kỹ thuật chuyên sâu	Nghiệp vụ đa phòng ban
Thời gian triển khai	6-18 tháng	12-36 tháng
ROI (Lợi tức đầu tư)	Nhanh (6-12 tháng)	Trung hạn (12-24 tháng)

Thông qua bảng so sánh trên, chúng ta có thể thấy rõ MES và ERP hoạt động ở hai “tầng” khác nhau của doanh nghiệp. ERP giống như “tướng chỉ huy” đứng ở vị trí cao nhìn toàn cảnh chiến trường, đưa ra chiến lược tổng thể. Trong khi đó, MES như “đại úy tiền tuyến” trực tiếp chỉ huy từng trận đánh cụ thể trên sàn sản xuất.

Hai hệ thống MES và ERP đều có các nhiệm vụ và chức năng riêng. Tuy vậy, cả hai đều phục vụ các mục đích giống nhau: giám sát, quản lý và tối ưu hóa các quy trình hoạt động sản xuất. Sự khác biệt chủ yếu nằm ở vị trí của cả hai hệ thống trong hệ thống phân cấp kế hoạch của một doanh nghiệp, ở đây là Kim tự tháp tự động hóa CIM.

4. Vì sao cần hệ thống MES khi đã có ERP?

Nhiều doanh nghiệp đặt câu hỏi: “Tại sao phải đầu tư thêm MES khi đã có ERP?” – câu hỏi này cũng giống như việc thắc mắc “Tại sao cần bác sĩ chuyên khoa khi đã có bác sĩ đa khoa?” Câu trả lời nằm ở chỗ mỗi hệ thống có vai trò và khả năng chuyên biệt riêng.

4.1. Khoảng trống thông tin giữa ERP và sàn sản xuất

ERP hoạt động ở tầm nhìn “10.000 feet” – cung cấp cái nhìn tổng quan về kế hoạch sản xuất, đơn hàng và tài nguyên. Tuy nhiên, giữa kế hoạch tổng thể của ERP và thực tế trên sàn sản xuất tồn tại một “khoảng trống đen” mà ERP không thể lấp đầy được. MES chính là cây cầu nối quan trọng này.

Khi ERP “ra lệnh” sản xuất 1000 sản phẩm trong tuần, nó không biết:

• Hiện tại đang sản xuất được bao nhiêu sản phẩm?
• Máy số 3 vừa bị hỏng và cần thời gian sửa chữa bao lâu?
• Lô nguyên liệu mới có chất lượng như thế nào?
• Tại sao ca đêm lại có tỷ lệ lỗi cao hơn ca ngày?

4.2. ERP biết “tại sao”, trong khi MES biết “làm thế nào”

ERP chủ yếu hỗ trợ các quyết định chiến lược, trong khi MES hỗ trợ các quyết định vận hành. Tất nhiên, MES sẽ biết “làm thế nào” để triển khai các ý tưởng khi ERP chỉ biết “tại sao”. Đồng thời, như đã nói, ERP có thể dựa vào nguồn dữ liệu từ MES để thực sự thực hiện các kế hoạch sản xuất. Đây có thể được xem là các hoạt động “cộng sinh” trong môi trường sản xuất.

4.3. ERP không được thiết kế để hoạt động trong nhà máy sản xuất

Mặc dù một số hệ thống ERP có các tính năng có thể hoạt động trong nhà máy sản xuất, đa phần chúng chỉ đóng vai trò một phương tiện chia sẻ thông tin trong toàn bộ tổ chức, chứ không thể thực hiện kiểm soát và vận hành chính xác quá trình sản xuất. 

Mặt khác, ERP giúp xem xét việc quản lý chiến lược của doanh nghiệp, trong khi MES hỗ trợ việc thực hiện quy trình sản xuất một cách chính xác và hoàn chỉnh. Do đó, khi làm việc cùng nhau, hai hệ thống này cho phép cơ sở sản xuất đáp ứng liền mạch các nhu cầu của từng khách hàng, cơ quan quản lý, nhà cung cấp và thậm chí cả nhân viên nội bộ.

5. Tích hợp ERP và MES là một bước quan trọng hướng tới Công nghiệp 4.0

Việc tích hợp ERP và MES đã xuất hiện từ lâu. Tuy vậy ban đầu, đa phần việc tích hợp ERP và MES thường khá “thô sơ”. Cả hai hệ thống đều trao đổi thông tin, nhưng chỉ ở dạng nhập dữ liệu thông thường thủ công (chủ yếu qua Excel). Một sự tích hợp hoàn chỉnh trong đó hệ thống MES và ERP chia sẻ một nguồn dữ liệu chung hiếm khi được tìm thấy.

Chính sự tích hợp này là tiền đề quan trọng cho các dự án Công nghiệp 4.0 . Nếu không có sự hợp tác của MES và hệ thống ERP, các công ty sẽ có nguy cơ bị tụt lại phía sau trong tương lai. Có hai lý do chính cho điều này :

• Chuyển đổi số với kết nối mạng hoàn chỉnh là nguyên tắc cơ bản của Công nghiệp 4.0
• Tầm quan trọng của dữ liệu sản xuất mở đường cho sản xuất thông minh

Xu hướng mới trong Công nghiệp 4.0 dựa trên thực tế là tất cả các yếu tố của môi trường sản xuất sẽ trao đổi thông tin với nhau theo thời gian thực và tổ chức sản xuất một cách tự động. Tầm ảnh hưởng của các yếu tố con người nên được loại bỏ, mà lý tưởng nhất là không còn bất kỳ hoạt động thủ công nào trong nhà máy. Con người chỉ đảm nhận việc hoạch định chiến lược, trong khi phần vận hành hoàn toàn nên giao cho máy móc.

6. Các yêu cầu quan trọng để tích hợp MES và ERP

Để việc tích hợp MES vào hệ thống ERP diễn ra hiệu quả qua đó đáp ứng được các nhu cầu của công ty, yêu cầu trước tiên là bạn nên xây dựng từ cơ sở, đảm bảo các giải pháp sản xuất kĩ thuật số trong nhà máy được kết nối liền mạch để sự tích hợp của tất cả các hệ thống hoạt động chặt chẽ và tối ưu hơn. 

Bên cạnh đó về mặt chiến lược, trong thời đại Công nghiệp 4.0, dữ liệu đóng một vai trò cực kì quan trọng. Việc chia sẻ dữ liệu sản xuất giữa hệ thống ERP và MES sẽ hỗ trợ việc lên kế hoạch cũng như giám sát toàn bộ quá trình sản xuất. Ví dụ, bảo trì dự đoán đưa ra các phân tích về kỹ thuật và lên kế hoạch cũng như giám sát quá trình bảo trì.

Tuy nhiên, những cách tiếp cận như vậy chỉ hoạt động nếu cơ sở hạ tầng kỹ thuật số của nhà máy bạn được thiết kế để thu thập, xử lý và phân tích dữ liệu . Điều này lại hoàn toàn phù hợp với sự tích hợp ERP / MES khi nó hỗ trợ dường như tất cả các công việc trên. Nếu doanh nghiệp bỏ qua việc tích hợp này, trong tương lai có khả năng họ không thể truy cập đầy đủ vào dữ liệu sản xuất đóng vai trò nền tảng cho các mô hình kinh doanh mới.

Do đó có thể thấy, nếu tổ chức của bạn chưa triển khai tích hợp ERP / MES (hoặc đã có ERP nhưng chưa tích hợp MES), bạn nên xem xét về việc triển khai kế hoạch này càng sớm càng tốt. Vì như đã phân tích, việc triển khai các giải pháp công nghệ hiện đại trong sản xuất tạo ra cơ sở để công ty của bạn thành công trong thời đại kỹ thuật số 4.0.

Thế nên, hãy triển khai hệ thống MES cho nhà máy của bạn ngay hôm nay!

7. Lựa chọn VTI Solutions cho giải pháp MES-X hàng đầu

Để tối ưu hóa Quản lý doanh nghiệp, để đi từng bước vững chắc trên chặng đường tự động hóa quy trình Quản trị, để bắt kịp với xu thế thị trường đang không ngừng biến đổi, việc áp dụng hệ thống MES trong Quản lý nhà máy gần như là một điều tất yếu. Vậy tại sao không là người tiên phong ứng dụng MES và tạo lợi thế cạnh tranh cho doanh nghiệp của mình? 

Hiểu biết nhất định về các ngành công nghiệp sản xuất và thấu hiểu những băn khoăn của khách hàng, VTI Solutions tự tin là đối tác phù hợp của bạn trong cuộc chiến ứng dụng hệ thống MES. Với đội ngũ kỹ thuật cao cùng nhiều năm kinh nghiệm là đối tác của các doanh nghiệp Nhật Bản, VTI Solutions chuyên cung cấp các phần mềm & giải pháp toàn diện cho khách hàng có nhu cầu cá nhân hóa sản phẩm và có khả năng mở rộng quy mô cao trong mọi ngành công nghiệp sản xuất. 

Hệ thống điều hành sản xuất MES-X là hệ thống điều hành quản lý toàn diện quy trình sản xuất thông minh cung cấp cho doanh nghiệp cái nhìn tổng thể trên từng công đoạn về toàn bộ quá trình sản xuất được phát triển bởi VTI Solutions – VTI Group. 

MES-X cho phép trao đổi thông tin tự động giữa các công đoạn sản xuất và các hệ thống khác trong nhà máy như hệ thống ERP (Enterprise Resource Planning), hệ thống SCADA (Supervisory Control and Data Acquisition), hệ thống PDM (Product Data Management) và hệ thống QMS (Quality Management System).

• Quản lý quy trình sản xuất: MES-X giúp quản lý và tối ưu hóa quy trình sản xuất trên từng công đoạn. Cung cấp công cụ để định nghĩa và theo dõi các bước trong quy trình sản xuất, đảm bảo tính tuần tự, đúng thứ tự và đúng quy trình của từng công đoạn.
• Quản lý nguyên vật liệu và linh kiện: MES-X giúp quản lý nguồn cung cấp nguyên liệu và linh kiện cho từng công đoạn sản xuất. Hệ thống cung cấp thông tin về lượng tồn kho, đặt hàng, theo dõi nguồn cung cấp và cảnh báo khi nguồn cung cấp không đủ hoặc gặp sự cố.
• Theo dõi hiệu suất sản xuất: MES-X cho phép theo dõi hiệu suất sản xuất trên từng công đoạn. Hệ thống tự động thu thập dữ liệu về tốc độ sản xuất, thời gian chờ, thời gian chế biến và các chỉ số hiệu suất khác để phân tích và đánh giá hiệu suất của từng công đoạn.
• Quản lý nhân công: MES-X hỗ trợ quản lý nhân công trong quy trình sản xuất. Hệ thống giúp theo dõi số lượng và kỹ năng của nhân viên, quản lý lịch làm việc, phân công công việc và theo dõi hiệu suất làm việc của từng nhân viên trên từng công đoạn.
• Quản Lý Chi Phí Sản Xuất: MES-X cung cấp báo cáo chi phí sản xuất chi tiết tự động bao gồm việc tính toán và theo dõi chi phí sản xuất, từ đó giúp quản lý chi phí một cách chính xác và hiệu quả.
• Quản lý chất lượng: MES-X giúp quản lý quá trình kiểm tra chất lượng và đảm bảo tuân thủ các quy trình kiểm tra và tiêu chuẩn chất lượng. Hệ thống cung cấp các công cụ để ghi lại kết quả kiểm tra, theo dõi lỗi và hỗ trợ quy trình kiểm tra lại và sửa chữa khi cần thiết.

Đừng để đối thủ vượt mặt! Liên hệ ngay để trải nghiệm MES và nhận tư vấn miễn phí từ chuyên gia hàng đầu!

Kết luận

Sau khi phân tích chi tiết, chúng ta có thể thấy rằng MES và ERP không phải là hai “đối thủ cạnh tranh” mà là hai “đồng minh chiến lược” trong hành trình chuyển đổi số của doanh nghiệp. Mỗi hệ thống đều có vai trò riêng biệt và không thể thay thế lẫn nhau – ERP quản lý “từ trên xuống” với tầm nhìn tổng thể, còn MES kiểm soát “từ dưới lên” với độ chính xác cao.

Việc lựa chọn giữa MES hay ERP không phải là câu hỏi “hoặc/hoặc” mà là “khi nào” và “như thế nào” để tích hợp cả hai hệ thống một cách hiệu quả nhất. Doanh nghiệp có thể bắt đầu với ERP để xây dựng nền tảng quản lý tổng thể, sau đó bổ sung MES để tối ưu hóa sản xuất, hoặc ngược lại tùy thuộc vào ưu tiên và nguồn lực.

5432105/5 - (9 bình chọn)