1. Giới thiệu về kinh tế xanh

1.1. Kinh tế xanh là gì?

Theo Bộ Công thương, kinh tế xanh là “nền kinh tế vừa mang lại hạnh phúc cho con người và công bằng xã hội, vừa giảm thiểu đáng kể các nguy cơ về môi trường và suy giảm sinh thái”. Hiểu một cách đơn giản, kinh tế xanh là nền kinh tế phát thải carbon thấp, sử dụng tài nguyên hiệu quả và bao trùm cho mọi thành phần xã hội.

Kể từ lần đầu xuất hiện trong bài báo “Blueprint for a Green Economy” của Chính phủ Anh năm 1989, kinh tế xanh giờ đây không chỉ dừng lại dưới góc độ lý thuyết mà còn là giải pháp toàn cầu nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực của nền kinh tế đến môi trường. Từ việc sử dụng năng lượng tái tạo đến tối ưu hóa quy trình sản xuất, xu hướng trên đang định hình lại cách doanh nghiệp hoạt động.

1.2. Tầm quan trọng của kinh tế xanh trên thế giới

Trên phạm vi toàn cầu, kinh tế xanh đã và đang định hình lại cách các quốc gia hoạt động. Nếu như trước đây mô hình kinh tế truyền thống phụ thuộc vào việc khai thác cạn kiệt tài nguyên, thì giờ đây việc sử dụng các mô hình ưu tiên năng lượng tái tạo, công nghệ sạch và tái chế sẽ tạo ra một trọng tâm mới hướng tới các nền kinh tế bền vững hơn. 

Không chỉ vậy, kinh tế xanh cũng đảm bảo sự công bằng xã hội thông qua việc tạo cơ hội việc làm và cải thiện chất lượng cuộc sống. Theo báo cáo của UNEP năm 2023, kinh tế xanh có khả năng tạo ra hàng triệu việc làm mới, đồng thời giảm thiểu các rủi ro liên quan đến biến đổi khí hậu như hạn hán, lũ lụt và suy thoái đất. 

1.3. Đặc điểm nổi bật của nền kinh tế xanh

Nền kinh tế xanh nổi bật với ba đặc điểm cốt lõi, định hình cách các quốc gia và doanh nghiệp hướng tới sự phát triển bền vững:

1. Giảm phát thải khí nhà kính: Kinh tế xanh ưu tiên sử dụng năng lượng tái tạo như năng lượng mặt trời, gió và thủy điện, kết hợp với các công nghệ tiên tiến để cắt giảm lượng carbon thải ra môi trường. 
2. Tối ưu hóa tài nguyên: Một trong những trụ cột của kinh tế xanh là việc tái chế, tái sử dụng và giảm thiểu lãng phí trong cả sản xuất và tiêu dùng. Việc tối ưu hóa tài nguyên có thể tiết kiệm chi phí sản xuất, đồng thời giảm áp lực lên các nguồn tài nguyên thiên nhiên khan hiếm.
3. Phát triển công nghệ sạch: Kinh tế xanh thúc đẩy đầu tư vào các giải pháp công nghệ tiên tiến như xe điện, hệ thống lưu trữ năng lượng và nông nghiệp thông minh. Những công nghệ này không chỉ giảm thiểu tác động môi trường mà còn tạo động lực cho sự đổi mới sáng tạo, mở ra các cơ hội kinh tế mới.

2. Kinh tế xanh: Từ thách thức đến cơ hội

2.1. Khó khăn khi áp dụng kinh tế xanh

Chuyển đổi sang kinh tế xanh chưa bao giờ là hành trình dễ dàng bởi nhiều rào cản, một trong số đó là chi phí ban đầu. Đầu tư vào công nghệ sạch, đào tạo nhân lực và thay đổi quy trình sản xuất đòi hỏi nguồn vốn đáng kể. Đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, đây có thể là một bài toán cần cân nhắc kỹ lưỡng.

Bên cạnh đó, thay đổi tư duy và văn hóa doanh nghiệp cũng là một trở ngại. Nhiều doanh nghiệp vẫn giữ lối tư duy ngắn hạn, ưu tiên lợi nhuận tức thời hơn là đầu tư vào các giải pháp bền vững. Chưa kể đến sự thiếu hụt thông tin hay các rào cản pháp lý cũng có thể làm chậm bước chuyển mình của doanh nghiệp.

2.2. Cơ hội mà kinh tế xanh mang lại cho doanh nghiệp

Mặc dù đối mặt với nhiều thách thức, kinh tế xanh mở ra vô số cơ hội. 

• Thứ nhất, doanh nghiệp có thể tiết kiệm chi phí dài hạn thông qua việc sử dụng năng lượng tái tạo và tối ưu hóa tài nguyên. Ví dụ như việc lắp đặt các tấm pin mặt trời có thể giảm đáng kể chi phí điện năng cho doanh nghiệp.
• Thứ hai, kinh tế xanh giúp doanh nghiệp tăng lợi thế cạnh tranh. Các thương hiệu “xanh” với cam kết bảo vệ môi trường luôn để lại ấn tượng tốt, thậm chí có thể tạo ra lòng trung thành với thương hiệu. 
• Ngoài ra, kinh tế xanh cũng thúc đẩy đổi mới sáng tạo, như việc phát triển sản phẩm thân thiện với môi trường hay mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm xanh. 

Xem thêm: “Xu hướng công nghệ ứng dụng cho sản xuất xanh 2025”

3. 3 mô hình kinh tế xanh phổ biến

3.1. Mô hình kinh tế tuần hoàn

Mô hình kinh tế tuần hoàn là một cách tiếp cận mang tính cách mạng trong sản xuất và tiêu dùng, hướng tới sự bền vững bằng cách tối ưu hóa tài nguyên và giảm thiểu lãng phí. Khác biệt hoàn toàn với mô hình tuyến tính truyền thống “sản xuất – sử dụng – thải bỏ”, kinh tế tuần hoàn tập trung vào việc kéo dài vòng đời sản phẩm thông qua tái sử dụng, tái chế và tái tạo. 

Theo báo cáo của Ellen MacArthur Foundation (2023), mô hình này có tiềm năng giảm 48% lượng rác thải toàn cầu vào năm 2030 nếu được áp dụng rộng rãi, song song với việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững. Để áp dụng thành công mô hình trên, doanh nghiệp cần thực hiện các bước chiến lược sau:

1. Thiết kế sản phẩm dễ tái chế và bền vững: Doanh nghiệp cần ưu tiên sử dụng vật liệu thân thiện với môi trường và thiết kế sản phẩm có thể dễ dàng tháo rời để tái chế. Ví dụ như việc sử dụng nhựa sinh học hoặc kim loại tái chế thay vì vật liệu khó phân hủy.
2. Xây dựng hệ thống thu hồi và tái sử dụng sản phẩm: Doanh nghiệp nên phát triển các chương trình thu hồi sản phẩm đã qua sử dụng, cung cấp ưu đãi cho khách hàng trả lại sản phẩm cũ. Hệ thống này cần được tích hợp chặt chẽ vào chuỗi cung ứng để đảm bảo hiệu quả.
3. Hợp tác với các đối tác trong chuỗi cung ứng: Để tối ưu hóa tài nguyên, doanh nghiệp cần làm việc chặt chẽ với nhà cung cấp, nhà phân phối và các đối tác tái chế. Sự hợp tác này giúp đảm bảo rằng mọi giai đoạn trong vòng đời sản phẩm đều hướng tới mục tiêu bền vững.

3.2. Mô hình kinh tế carbon thấp

Mô hình kinh tế carbon thấp dựa trên mô hình kinh tế tuần hoàn, khuyến khích doanh nghiệp cắt giảm tối đa lượng khí nhà kính phát thải do các hoạt động sản xuất gây ra. Với việc EU triển khai thử nghiệm Đạo luật Cơ chế điều chỉnh carbon qua biên giới từ ngày 1/10/2023, áp lực chuyển đổi xanh đối với các quốc gia, đặc biệt là các nước đang phát triển, ngày càng gia tăng.

Để đạt được nền kinh tế carbon thấp, các quốc gia cần xây dựng chiến lược phù hợp, học hỏi từ các mô hình thành công và điều chỉnh theo bối cảnh địa phương, tiến tới mục tiêu giảm mức phát thải carbon về 0.

3.3. Mô hình kinh tế bao trùm

Kinh tế bao trùm là mô hình kinh tế cho phép những người có thu nhập thấp tham gia vào chuỗi giá trị doanh nghiệp, đảm bảo sự công bằng xã hội, tạo việc làm xanh và thúc đẩy phát triển cộng đồng bền vững.

Mô hình này không chỉ tập trung vào lợi ích kinh tế mà còn đảm bảo rằng các cộng đồng yếu thế được hưởng lợi từ sự phát triển xanh. Điển hình như các dự án năng lượng tái tạo tại các vùng nông thôn không chỉ cung cấp điện mà còn tạo thêm công ăn việc làm cho người dân địa phương.

4. Phát triển kinh tế xanh tại Việt Nam

4.1. Thực trạng và tiềm năng phát triển kinh tế xanh tại Việt Nam

Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức môi trường nhưng cũng có tiềm năng lớn để phát triển kinh tế xanh. Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ như Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030 với mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính và thúc đẩy năng lượng tái tạo. Các lĩnh vực như năng lượng mặt trời, năng lượng gió và sản xuất bền vững đang thu hút sự chú ý.

Theo Bộ Công Thương, công suất năng lượng tái tạo của Việt Nam đã tăng đáng kể trong vài năm qua, đạt hơn 20% tổng công suất điện quốc gia vào năm 2023. Các dự án lớn như trang trại điện gió ở Bạc Liêu, Ninh Thuận hay điện mặt trời áp mái tại các khu công nghiệp cũng đang góp phần giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch.

Bên cạnh đó, ngành nông nghiệp xanh và công nghiệp sạch cũng đang được khuyến khích phát triển, hướng đến mục tiêu tăng trưởng bền vững.Với lợi thế về địa lý, nguồn tài nguyên thiên nhiên dồi dào và sự ủng hộ từ chính sách nhà nước, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành một trong những quốc gia đi đầu về kinh tế xanh tại khu vực Đông Nam Á.

4.2. Ví dụ cách các doanh nghiệp Việt Nam áp dụng kinh tế xanh

Trong bối cảnh toàn cầu hướng đến phát triển bền vững, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã chủ động chuyển đổi mô hình kinh doanh, áp dụng công nghệ xanh và giải pháp thân thiện môi trường. 

Điển hình là Vinamilk – tập đoàn sữa hàng đầu Việt Nam đã đầu tư hệ thống trang trại bò sữa đạt chuẩn Global G.A.P., sử dụng năng lượng mặt trời và công nghệ biogas để giảm phát thải carbon. 

Một ví dụ khác là Tập đoàn Masan, với các sáng kiến như bao bì sinh học phân hủy, tối ưu hóa chuỗi cung ứng để giảm lãng phí tài nguyên. Đặc biệt, Masan đã hợp tác với các đối tác quốc tế để áp dụng công nghệ sản xuất xanh, chứng minh rằng phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường có thể song hành.

Ngoài ra, các startup như GreenJoy (chuyên về ống hút cỏ) hay ReForm Plastic (tái chế rác thải nhựa) cũng đang tạo nên làn sóng kinh doanh bền vững, thu hút sự quan tâm của giới đầu tư. Những mô hình này không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn góp phần thay đổi nhận thức cộng đồng về tiêu dùng xanh.

Có thể thấy, kinh tế xanh không chỉ là xu hướng mà còn là cơ hội vàng để doanh nghiệp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh, hội nhập sâu rộng vào thị trường quốc tế.

5. Lợi ích của kinh tế xanh đối với doanh nghiệp

5.1. Tiết kiệm chi phí

Kinh tế xanh giúp doanh nghiệp giảm chi phí sản xuất thông qua việc sử dụng năng lượng và nguyên liệu hiệu quả. Thông qua việc nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng và giảm thiểu lãng phí, doanh nghiệp có thể tối ưu hóa chi phí sản xuất.

Xem thêm: “4 giải pháp giảm chi phí sản xuất hiệu quả 2025”

5.1. Tăng trưởng bền vững

Doanh nghiệp áp dụng kinh tế xanh có thể phát triển các sản phẩm và dịch vụ bền vững, từ đó mở rộng thị trường tiêu thụ. Các sản phẩm thân thiện với môi trường đang ngày càng được ưa chuộng, đặc biệt ở các thị trường quốc tế như EU và Mỹ. 

5.3. Xây dựng thương hiệu xanh

Một thương hiệu xanh không chỉ thu hút khách hàng mà còn tạo dựng lòng tin từ các đối tác và nhà đầu tư. Trong một thế giới mà trách nhiệm xã hội doanh nghiệp (CSR) ngày càng được coi trọng, việc tiên phong trong kinh tế xanh là cách để doanh nghiệp khẳng định vị thế dẫn đầu.

6. Các bước doanh nghiệp cần thực hiện để chuyển đổi sang kinh tế xanh

6.1. Đánh giá hiện trạng và tiềm năng chuyển đổi

Trước khi bắt đầu hành trình chuyển đổi xanh, doanh nghiệp cần đánh giá toàn diện hoạt động hiện tại để xác định những lĩnh vực có thể cải tiến. Quy trình này bao gồm:

• Kiểm toán năng lượng & tài nguyên: Phân tích mức độ tiêu thụ điện, nước, nguyên vật liệu để tìm ra điểm lãng phí.
• Đánh giá chuỗi cung ứng: Xem xét các khâu từ nguyên liệu đầu vào đến quy trình sản xuất, đóng gói, vận chuyển để giảm carbon footprint.
• Khảo sát công nghệ hiện có: Nhận diện các thiết bị, dây chuyền lạc hậu cần thay thế bằng giải pháp tiết kiệm năng lượng.

Sau khi có dữ liệu, doanh nghiệp sẽ xác định ưu tiên theo mức độ khả thi và hiệu quả, từ đó xây dựng lộ trình chuyển đổi phù hợp với năng lực tài chính và nhân lực.

6.2. Lập kế hoạch và đầu tư vào công nghệ sạch

Chuyển đổi xanh đòi hỏi đầu tư dài hạn, đặc biệt là vào công nghệ bền vững. Vì thế, doanh nghiệp cần:

• Đào tạo nhân sự: Tổ chức tập huấn để đội ngũ lao động làm chủ quy trình mới, đồng thời khuyến khích sáng kiến tiết kiệm năng lượng từ cấp nhân viên.
• Lựa chọn công nghệ phù hợp: Ưu tiên giải pháp như điện mặt trời áp mái, hệ thống tái chế nước thải, hoặc phần mềm quản lý năng lượng.
• Tính toán chi phí – lợi ích: Mặc dù chi phí ban đầu cao, các công nghệ xanh thường giúp tiết kiệm chi phí vận hành. Ví dụ như việc áp dụng IoT vào nông nghiệp có thể cải thiện hiệu suất lên 24%, giảm 22% chi phí vận hành (theo báo cáo của World Bank).

Đọc thêm: “Ứng dụng của IoT: IoT đang ứng dụng trong lĩnh vực nào? 10+ ví dụ IoT phổ biến”

6.3. Xây dựng chiến lược phát triển sản phẩm xanh

Để tạo lợi thế cạnh tranh, doanh nghiệp cần tích hợp yếu tố bền vững vào sản phẩm và thương hiệu:

• Thiết kế sinh thái (Eco-design): Sử dụng vật liệu tái chế (như giấy, nhựa PCR), giảm trọng lượng bao bì, hoặc thiết kế sản phẩm dễ tháo rời để tái chế.
• Phát triển dịch vụ đi kèm: Tạo ra các chương trình như thu hồi sản phẩm cũ hay tặng kèm các sản phẩm tái chế
• Truyền thông minh bạch: Gắn nhãn carbon footprint, đạt các chứng nhận, tiêu chuẩn xanh (EU Ecolabel, các tiêu chuẩn ISO) để tăng niềm tin người tiêu dùng.

Tìm hiểu thêm: “Top 5 tiêu chuẩn ISO phổ biến nhất cho ngành sản xuất”

7. Kết luận

Kinh tế xanh không chỉ là xu hướng mà còn là con đường tất yếu để doanh nghiệp phát triển bền vững. Từ việc tiết kiệm chi phí, mở rộng thị trường đến xây dựng thương hiệu xanh, kinh tế xanh mang lại lợi ích vượt trội cho doanh nghiệp. Dù đối mặt với nhiều thách thức, các cơ hội mà kinh tế xanh mang lại là không thể phủ nhận.

Để tận dụng tối đa tiềm năng của kinh tế xanh, doanh nghiệp cần chủ động đánh giá hiện trạng, đầu tư vào công nghệ sạch và xây dựng chiến lược sản phẩm bền vững. 

Chính phủ và các tổ chức cũng cần hỗ trợ doanh nghiệp thông qua các chính sách ưu đãi và chương trình đào tạo. Kinh tế xanh không chỉ là trách nhiệm mà còn là cơ hội để doanh nghiệp phát triển mạnh mẽ trong một thế giới đang thay đổi.

5432105/5 - (1 bình chọn)