LIFO là gì? Phương pháp tính giá hàng tồn kho và những lưu ý khi áp dụng

1. LIFO là gì? 

LIFO (“Last-In First-Out” hay “Nhập sau – Xuất trước”) là một phương pháp quản lý hàng tồn kho và tính giá vốn hàng bán phổ biến. Nguyên tắc của LIFO rất đơn giản: hàng hóa nhập kho sau cùng sẽ được xuất ra trước tiên.

Theo phương pháp này:

• Giá vốn hàng bán (COGS) được tính dựa trên giá của những lô hàng nhập gần nhất.
• Giá trị hàng tồn kho cuối kỳ được xác định dựa trên giá của các lô hàng nhập từ đầu kỳ.

2. Lợi ích của phương pháp LIFO trong quản lý kho 

Phân tích một cách chính xác, phương pháp LIFO không có lợi ích trong quản lý kho thực tế. 

Đây là một phương pháp kế toán dùng để tính toán giá trị hàng tồn kho và giá vốn hàng bán, và lợi ích của nó nằm hoàn toàn ở khía cạnh tài chính và thuế, đặc biệt trong bối cảnh giá cả thị trường có xu hướng tăng (lạm phát).

2.1 Giảm chi phí thuế thu nhập doanh nghiệp

Đây là lợi ích lớn nhất của LIFO. Trong thời kỳ lạm phát, giá của các lô hàng mới nhập vào kho thường cao hơn giá của các lô hàng cũ.

• Nguyên lý: Theo LIFO (“Nhập sau, Xuất trước”), doanh nghiệp sẽ sử dụng giá của những lô hàng gần nhất (có giá cao hơn) để tính toán giá vốn hàng bán.
• Tác dụng: Việc ghi nhận giá vốn hàng bán cao hơn sẽ làm giảm lợi nhuận gộp. Lợi nhuận gộp giảm kéo theo lợi nhuận trước thuế giảm, từ đó giúp doanh nghiệp giảm được số tiền thuế thu nhập phải nộp.
• Ví dụ cụ thể: Giả sử một công ty nhập lô hàng thứ nhất với giá 100.000 đồng/sản phẩm và lô thứ hai với giá 120.000 đồng/sản phẩm. Khi bán hàng, LIFO sẽ lấy giá 120.000 đồng để tính giá vốn, làm giảm lợi nhuận so với khi dùng giá 100.000 đồng.

2.2 Phản ánh chi phí hiện hành

Phương pháp LIFO phản ánh chi phí hiện tại của hàng hóa được bán ra trên báo cáo kết quả kinh doanh, vì nó sử dụng giá của các lô hàng gần nhất. Điều này giúp các nhà đầu tư và nhà phân tích có cái nhìn phù hợp hơn về chi phí hoạt động thực tế của doanh nghiệp trong điều kiện kinh tế hiện tại.

Tuy nhiên, đây cũng là một điểm gây tranh cãi, vì phương pháp này lại không phản ánh đúng giá trị hàng tồn kho trên bảng cân đối kế toán.

Phương pháp LIFO mang lại nhiều lợi ích về mặt tài chính và vận hành kho, đặc biệt trong các ngành có biến động giá nguyên liệu hoặc hàng hóa không có hạn sử dụng nhanh. Chính vì thế, việc lựa chọn phương pháp tính giá tồn kho phải cân nhắc kỹ lưỡng giữa lợi ích về thuế và tính chính xác, phù hợp với thực tiễn kinh doanh của doanh nghiệp.

3. Ưu và nhược điểm của phương pháp LIFO

3.1 Ưu điểm

Phương pháp LIFO (Last-In, First-Out) có những ưu điểm đáng chú ý, chủ yếu xoay quanh lợi ích về tài chính và kế toán, đặc biệt trong bối cảnh lạm phát.

3.1.1 Lợi ích về thuế và tài chính

• Giảm gánh nặng thuế: Đây là lợi thế nổi bật nhất của LIFO. Khi giá cả thị trường tăng, giá của các lô hàng nhập sau cùng cũng sẽ cao hơn. LIFO cho phép doanh nghiệp sử dụng những chi phí cao này để tính giá vốn hàng bán (COGS). Việc tăng COGS làm giảm lợi nhuận chịu thuế, giúp doanh nghiệp tiết kiệm một khoản chi phí đáng kể.
• Phản ánh chi phí hiện hành: Bằng cách sử dụng giá của những lô hàng gần nhất để tính toán, LIFO giúp báo cáo kết quả kinh doanh phản ánh chính xác hơn chi phí thực tế mà doanh nghiệp phải bỏ ra để thay thế hàng hóa. Điều này mang lại cái nhìn sát sao về lợi nhuận gộp trong điều kiện thị trường biến động.
• Tối ưu dòng tiền: Việc giảm thuế giúp doanh nghiệp giữ lại được nhiều tiền mặt hơn, tạo điều kiện thuận lợi cho việc tái đầu tư vào hoạt động kinh doanh, cải thiện khả năng xoay vòng vốn và tăng cường năng lực tài chính.

3.1.2 Lợi ích về vận hành (trong một số trường hợp)

• Hạn chế hàng lỗi thời: Với các loại hàng hóa có thể lưu trữ lâu dài mà không bị hư hỏng hoặc lỗi thời (ví dụ: vật liệu xây dựng, kim loại, một số linh kiện điện tử), LIFO có thể giúp doanh nghiệp duy trì lượng tồn kho ổn định và tận dụng lợi thế về giá.
• Dễ dàng sắp xếp kho: Đối với những mặt hàng nặng, cồng kềnh, việc chất hàng mới lên trên và lấy ra trước sẽ thuận tiện hơn về mặt vật lý. Điều này không chỉ giúp tối ưu hóa không gian mà còn tiết kiệm thời gian và chi phí lưu trữ.

3.2 Nhược điểm

Phương pháp LIFO (Last-In, First-Out) có nhiều nhược điểm đáng kể, đặc biệt là khi áp dụng trong bối cảnh toàn cầu hóa và các tiêu chuẩn kế toán quốc tế.

3.2.1 Không phản ánh đúng dòng chảy vật lý

LIFO đi ngược lại quy trình quản lý kho thực tế của hầu hết các doanh nghiệp. Trên thực tế, các công ty thường bán hoặc sử dụng những lô hàng cũ trước để tránh tình trạng hư hỏng, hết hạn sử dụng hoặc lỗi thời. Việc cố gắng áp dụng nguyên tắc “nhập sau, xuất trước” vào quản lý kho có thể dẫn đến tổn thất hàng tồn kho do chất lượng sản phẩm giảm sút theo thời gian.

3.2.2 Đánh giá sai lệch báo cáo tài chính

• Lợi nhuận giảm “giả tạo”: Mặc dù việc giảm lợi nhuận giúp tiết kiệm thuế, nó có thể khiến các nhà đầu tư và chủ nợ đánh giá thấp hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp.
• Giá trị hàng tồn kho bị đánh giá thấp: Theo LIFO, những lô hàng cũ nhất và có giá thấp hơn vẫn còn trên sổ sách. Điều này khiến giá trị hàng tồn kho trên bảng cân đối kế toán không phản ánh đúng giá trị thị trường hiện tại, làm sai lệch tình hình tài chính thực tế của công ty.

3..2.3 Không được chấp nhận rộng rãi

Đây là một trong những nhược điểm lớn nhất của LIFO. Phương pháp này không được chấp nhận theo Chuẩn mực Kế toán Quốc tế (IFRS). Vì thế, các doanh nghiệp sử dụng LIFO (chủ yếu tại Mỹ theo chuẩn mực GAAP) sẽ gặp khó khăn trong việc hợp nhất báo cáo tài chính khi hoạt động ở thị trường quốc tế hoặc khi phải tuân thủ các quy định kế toán toàn cầu. Tại Việt Nam, LIFO cũng không được sử dụng.

3.3.So sánh phương pháp LIFO, FIFO và FEFO trong quản lý hàng tồn kho

Trong quá trình quản lý kho, doanh nghiệp có thể áp dụng nhiều phương pháp xuất hàng khác nhau như FEFO, FIFO hoặc LIFO. Mỗi phương pháp có nguyên tắc vận hành và ưu – nhược điểm riêng, tùy theo tính chất hàng hóa và mục tiêu quản lý kho. Dưới đây là so sánh chi tiết giữa ba phương pháp này:

Tiêu chí	FEFO  (First Expired – First Out)	FIFO  (First In – First Out)	LIFO  (Last In – First Out)
Nguyên tắc xuất hàng	Xuất trước sản phẩm có hạn sử dụng gần nhất	Xuất trước sản phẩm nhập kho đầu tiên	Xuất trước sản phẩm nhập kho gần nhất
Mục tiêu chính	Giảm rủi ro hết hạn, duy trì chất lượng	Luân chuyển tồn kho đều, tránh tồn lâu	Tối ưu chi phí kế toán trong môi trường giá biến động
Ưu điểm	Tránh hao hụt hàng, đảm bảo chất lượng sản phẩm	Dễ vận hành, phù hợp thủ công	Có lợi khi giá hàng hóa tăng, chi phí thấp trên sổ sách
Nhược điểm	Cần phần mềm quản lý, vận hành phức tạp	Không xét đến hạn sử dụng sản phẩm	Dễ dẫn đến tồn kho hàng cũ, chất lượng giảm
Loại hàng hóa phù hợp	Hàng có hạn sử dụng: thực phẩm, dược phẩm, mỹ phẩm	Hàng không có hạn hoặc ít ảnh hưởng bởi hạn dùng	Hàng hóa phổ thông, không yêu cầu chất lượng cao theo thời gian
Cách kiểm soát	Gắn/quét mã hạn dùng, cần phần mềm hỗ trợ	Theo ngày nhập hoặc vị trí lưu trữ	Theo lô nhập kho gần nhất, dễ áp dụng trong ghi sổ kế toán
Tính linh hoạt vận hành	Yêu cầu hệ thống tự động, công nghệ cao	Có thể thủ công hoặc bán tự động	Tối giản, dễ thực hiện trong hệ thống kế toán
Nguy cơ tồn kho lỗi thời	Thấp – nếu áp dụng đúng	Trung bình – nếu hàng có hạn dùng ngắn	Cao – có thể tồn kho hàng cũ chưa xuất đi được
Tác động chi phí	Giảm hao hụt, tránh lãng phí hàng hóa	Hiệu quả trong quay vòng tồn kho	Có thể tăng chi phí thực tế do tồn đọng hàng lỗi thời
Phù hợp với ngành	Thực phẩm, dược phẩm, mỹ phẩm	Vật tư sản xuất, linh kiện, nguyên vật liệu công nghiệp	Môi trường kế toán tài chính, doanh nghiệp cần tối ưu thuế

4. Ví dụ về phương pháp LIFO 

Phương pháp LIFO (Last-In, First-Out), hay Nhập sau, xuất trước, là một cách để định giá hàng tồn kho. Nó giả định rằng những mặt hàng được mua hoặc sản xuất gần đây nhất sẽ được bán hoặc sử dụng trước.

Hãy tưởng tượng một cửa hàng bán điện thoại di động và họ sử dụng phương pháp LIFO để quản lý kho hàng của mình.

• Tháng 1: Cửa hàng nhập 100 chiếc điện thoại di động với giá $500/chiếc. Tổng giá trị lô hàng là $50,000.
• Tháng 2: Cửa hàng nhập thêm 50 chiếc điện thoại di động cùng loại, nhưng giá đã tăng lên $550/chiếc do chi phí sản xuất tăng. Tổng giá trị lô hàng này là $27,500.

Trong tháng 2, cửa hàng bán được 80 chiếc điện thoại. Theo phương pháp LIFO, 80 chiếc điện thoại này sẽ được tính giá theo lô hàng nhập sau cùng.

• Giá vốn hàng bán (COGS):
  • Cửa hàng sẽ lấy 50 chiếc điện thoại từ lô hàng tháng 2 (nhập sau cùng) với giá $550/chiếc. Tổng giá trị là $27,500.
  • Họ sẽ lấy thêm 30 chiếc điện thoại từ lô hàng tháng 1 (nhập trước đó) với giá $500/chiếc. Tổng giá trị là $15,000.
  • Tổng giá vốn hàng bán cho 80 chiếc điện thoại là: $27,500 + $15,000 = $42,500.
• Giá trị hàng tồn kho cuối kỳ:
  • Lô hàng tháng 1 ban đầu có 100 chiếc, sau khi bán 30 chiếc, còn lại 70 chiếc với giá $500/chiếc. Tổng giá trị là $35,000.
  • Lô hàng tháng 2 đã được bán hết.
  • Giá trị hàng tồn kho cuối kỳ là: $35,000.

Lợi ích và nhược điểm của phương pháp LIFO:

• Lợi ích: Trong thời kỳ lạm phát (giá cả tăng lên), LIFO có thể giúp doanh nghiệp giảm bớt lợi nhuận chịu thuế vì giá vốn hàng bán (COGS) cao hơn, dẫn đến lợi nhuận ròng thấp hơn.
• Nhược điểm: Phương pháp này có thể không phản ánh đúng dòng chảy thực tế của hàng hóa (vì thường thì doanh nghiệp sẽ bán hàng cũ trước để tránh bị lỗi thời hoặc hết hạn). Do đó, nó bị cấm sử dụng trong Báo cáo tài chính quốc tế (IFRS).

Phương pháp LIFO mang lại lợi thế về thuế trong những thị trường có lạm phát, nhưng nó cũng có thể khiến giá trị hàng tồn kho trên sổ sách không thực sự khớp với giá thị trường hiện tại.

5. WMSX – Giải pháp quản lý kho thông minh cùng với VTI Solutions  

Nhiều doanh nghiệp áp dụng phương pháp LIFO để tận dụng lợi thế thuế hoặc phản ánh chi phí gần giá thị trường. Tuy nhiên, phương pháp này dễ làm sai lệch giá trị tồn kho, gây khó khăn trong kiểm soát và tiềm ẩn rủi ro hàng cũ tồn đọng, hết hạn hoặc giảm chất lượng.

Để giải quyết triệt để các vấn đề này, nhiều doanh nghiệp đã lựa chọn ứng dụng hệ thống WMSX – Giải pháp quản lý kho thông minh của VTI Solutions. Với các tính năng hiện đại, WMSX không chỉ giúp số hóa toàn bộ hoạt động kho bãi mà còn tối ưu quy trình, giảm thiểu sai sót và nâng cao hiệu quả vận hành.

• Quản lý tồn kho thời gian thực: Theo dõi chính xác từng lô hàng theo thời gian thực, giúp doanh nghiệp linh hoạt chọn xuất theo lô mới hay cũ thay vì cứng nhắc theo LIFO.
• Kiểm soát vị trí & hạn sử dụng: Quản lý chi tiết vị trí, số lượng, hạn dùng của sản phẩm; cảnh báo hàng sắp hết hạn, hỗ trợ FIFO/FEFO thay thế LIFO khi cần.
• Tự động hóa nhập – xuất – kiểm kê: Ứng dụng QR code, barcode, RFID để loại bỏ sai sót thủ công, đảm bảo dữ liệu minh bạch, hỗ trợ tính COGS và phương pháp xuất kho linh hoạt.
• Báo cáo & cảnh báo thông minh: Cung cấp báo cáo tồn kho kèm cảnh báo hàng sắp hết hạn, lưu kho quá lâu, giúp tối ưu chi phí và phản ánh đúng số liệu tài chính.
• Kho không giấy tờ – quản lý đa kho: Số hóa hoàn toàn thủ tục, hỗ trợ quản lý đa kho, đa lô hàng và truy xuất nguồn gốc dễ dàng, phù hợp nhiều phương pháp xuất kho.
• Linh hoạt tùy biến & tích hợp: Dễ dàng tùy chỉnh, tích hợp ERP/MESX để thay đổi chính sách xuất kho (LIFO, FIFO, FEFO), đồng bộ dữ liệu với kế toán và báo cáo tài chính.

Liên hệ ngay với VTI Solutions để được tư vấn giải pháp WMSX chuyên sâu, phù hợp đặc thù doanh nghiệp bạn.

Liên hệ ngay

5432100/5 - (0 bình chọn)