1. Lãng phí trong sản xuất là gì?

Lãng phí trong sản xuất là những hoạt động, quy trình hoặc nguồn tài nguyên không tạo ra bất cứ giá trị nào cho doanh nghiệp. Đây là một trong những khái niệm quan trọng trong quản lý chất lượng và quản lý sản xuất nhằm hướng đến việc xác định, giảm thiểu và loại bỏ các hoạt động không cần thiết trong quá trình sản xuất. 

Ví dụ thực tế:

• Một xưởng may sản xuất số lượng lớn áo khoác dù chưa có đơn đặt hàng cụ thể → gây lãng phí do sản xuất thừa và tồn kho.

• Xưởng in sản xuất 10.000 tờ rơi quảng cáo dù chỉ có đơn hàng 7.000. 3.000 tờ còn lại không dùng đến, gây lãng phí giấy, mực in và công sức.

• Công nhân đứng chờ máy ép nhựa khởi động lại do máy bị lỗi, làm gián đoạn cả dây chuyền sản xuất.
• Nguyên vật liệu được chuyển qua nhiều kho trung gian trước khi tới nơi sản xuất, gây mất thời gian và tốn chi phí vận chuyển.

2. 7 loại lãng phí phổ biến trong sản xuất theo triết lý Lean (Lean Manufacturing)

2.1. Lãng phí do sản xuất thừa

Đây là tình trạng sản xuất nhiều hơn mức thực tế cần thiết hoặc sớm hơn thời điểm thị trường yêu cầu. Việc này khiến doanh nghiệp phải đối mặt với tồn kho lớn, phát sinh chi phí lưu trữ, bảo quản, thậm chí nguy cơ sản phẩm lỗi thời, hết hạn sử dụng. Đây là loại lãng phí nghiêm trọng nhất vì kéo theo nhiều loại lãng phí khác như tồn kho, vận chuyển và thao tác.

• Vì sao gây lãng phí:

  • Tăng chi phí lưu kho, quản lý hàng tồn.

  • Dễ dẫn đến hư hỏng, lỗi thời hoặc phải giảm giá để bán.

• Giải pháp:

  • Ứng dụng sản xuất tinh gọn theo đơn đặt hàng (Just-in-time).

  • Kết nối dữ liệu dự báo nhu cầu với kế hoạch sản xuất.

  • Áp dụng phần mềm quản lý kho và ERP.

2.2. Lãng phí do chờ đợi

Lãng phí do chờ đợi xảy ra khi con người, thiết bị hoặc vật liệu bị trì hoãn không thể tiếp tục công việc vì lý do như máy hỏng, thiếu nguyên liệu, người vận hành chưa sẵn sàng, hay thông tin chưa đầy đủ. Khoảng thời gian này không tạo ra giá trị nhưng vẫn làm tiêu tốn chi phí về thời gian, nhân sự và kéo dài chu kỳ sản xuất.

• Vì sao gây lãng phí:

  • Làm gián đoạn dây chuyền, giảm hiệu suất tổng thể.

  • Tăng chi phí nhân công cho thời gian không tạo ra giá trị.

• Giải pháp:

  • Cân bằng dây chuyền sản xuất (line balancing).

  • Sắp xếp nguyên liệu, máy móc và người đúng thời điểm.

  • Tăng tính linh hoạt trong quy trình bằng đào tạo đa kỹ năng.

2.3. Lãng phí do vận chuyển

Đây là lãng phí phát sinh từ việc di chuyển nguyên vật liệu, bán thành phẩm hoặc thành phẩm qua nhiều công đoạn, vị trí, hoặc nhà kho không cần thiết. Việc vận chuyển không mang lại thêm giá trị cho sản phẩm nhưng lại tốn thời gian, tăng chi phí vận hành và dễ làm hư hỏng hàng hóa nếu không kiểm soát tốt.

• Vì sao gây lãng phí:

  • Tốn thời gian, công sức và dễ gây hư hỏng sản phẩm.

  • Không tạo thêm giá trị nhưng làm tăng chi phí vận hành.

• Giải pháp:

  • Thiết kế lại mặt bằng sản xuất tối ưu đường đi.

  • Sử dụng xe nâng, băng chuyền hợp lý.

  • Áp dụng sơ đồ bố trí “dòng chảy” (flow layout).

2.4. Lãng phí do thao tác

Lãng phí thao tác là những cử động không tối ưu của người lao động hoặc máy móc, ví dụ như cúi người nhiều lần, đi lại xa, tìm kiếm dụng cụ… Những chuyển động này không tạo ra giá trị gia tăng nhưng lại làm tiêu hao sức lực, giảm năng suất và tăng nguy cơ chấn thương lao động.

• Vì sao gây lãng phí:

  • Gây mỏi mệt cho nhân viên, tăng nguy cơ tai nạn.

  • Mất thời gian và giảm năng suất.

• Giải pháp:

  • Thiết kế vị trí làm việc theo nguyên tắc công thái học (ergonomics).

  • Bố trí dụng cụ, nguyên liệu trong tầm tay.

  • Đào tạo thao tác chuẩn hóa.

2.5. Lãng phí do tồn kho

Tồn kho quá mức gây ra nhiều hệ quả tiêu cực như chi phí lưu trữ, bảo quản, nguy cơ hư hỏng, lỗi mốt hoặc hết hạn sử dụng. Ngoài ra, tồn kho còn làm che giấu các vấn đề trong dây chuyền như sản xuất không đều, dự báo sai hoặc thiếu liên kết giữa các bộ phận trong doanh nghiệp.

• Vì sao gây lãng phí:

  • Tăng chi phí bảo quản, quản lý, rủi ro hư hỏng hoặc lỗi thời.

  • Làm chậm khả năng thích ứng khi thị trường thay đổi.

• Giải pháp:

  • Tối ưu tồn kho theo mô hình EOQ hoặc JIT.

  • Sử dụng phần mềm quản lý kho chính xác theo thời gian thực.

  • Thiết lập cảnh báo tồn kho tối thiểu – tối đa.

2.6. Lãng phí do sản phẩm lỗi

Sản phẩm lỗi là kết quả của sai sót trong thiết kế, sản xuất hoặc kiểm soát chất lượng. Mỗi lỗi tạo ra đều đồng nghĩa với việc lãng phí nguyên vật liệu, thời gian, nhân lực và có thể làm ảnh hưởng đến uy tín thương hiệu nếu sản phẩm lỗi lọt ra thị trường. Thậm chí, chi phí sửa chữa còn cao hơn chi phí sản xuất ban đầu.

• Vì sao gây lãng phí:

  • Lãng phí nguyên vật liệu, thời gian, nhân công và ảnh hưởng đến uy tín thương hiệu.

• Giải pháp:

  • Áp dụng kiểm soát chất lượng ngay từ đầu (Quality at source).

  • Đào tạo tay nghề nhân viên, sử dụng máy móc chính xác.

  • Phân tích nguyên nhân gốc rễ lỗi bằng biểu đồ Ishikawa hoặc 5 Whys.

2.7. Lãng phí do quy trình không cần thiết

Lãng phí này xảy ra khi doanh nghiệp thực hiện nhiều bước gia công, xử lý hơn mức cần thiết so với mong đợi của khách hàng. Việc sử dụng công nghệ đắt tiền, vật liệu cao cấp không phù hợp hoặc công đoạn trùng lặp sẽ làm tăng chi phí mà không cải thiện chất lượng sản phẩm tương ứng.

• Vì sao gây lãng phí:

  • Tiêu tốn tài nguyên, thời gian mà không tăng giá trị cho khách hàng.

• Giải pháp:

  • Rà soát lại toàn bộ quy trình và loại bỏ thao tác thừa.

  • Hỏi khách hàng điều gì là “giá trị thật sự” đối với họ.

  • Chuẩn hóa công đoạn và sử dụng tài nguyên phù hợp.

3. Lợi ích của việc loại bỏ 7 loại lãng phí

Việc loại bỏ 7 loại lãng phí trong sản xuất mang lại rất nhiều lợi ích cho doanh nghiệp, từ cải thiện hiệu suất sản xuất đến tăng lợi nhuận và nâng cao sự hài lòng của khách hàng. Dưới đây là những lợi ích chính khi áp dụng phương pháp loại bỏ lãng phí:

• Tăng hiệu quả sản xuất

Loại bỏ các lãng phí giúp tối ưu hóa từng bước trong quy trình sản xuất, giảm thiểu thời gian và công sức không cần thiết, từ đó giúp tăng năng suất làm việc. Khi các bước công việc được cải thiện và chuẩn hóa, mỗi công nhân hoặc máy móc đều có thể làm việc hiệu quả hơn, góp phần vào việc hoàn thành nhiều sản phẩm hơn trong cùng một khoảng thời gian.

• Giảm chi phí

Việc loại bỏ lãng phí giúp giảm thiểu chi phí phát sinh từ các hoạt động không tạo ra giá trị như lưu kho, vận chuyển, bảo trì máy móc không cần thiết, hay sản phẩm lỗi. Khi chi phí được cắt giảm, doanh nghiệp sẽ có thể giảm giá thành sản phẩm, từ đó cải thiện lợi nhuận mà không cần tăng doanh thu.

• Cải thiện chất lượng sản phẩm

Bằng cách tập trung vào việc loại bỏ lỗi và quy trình không cần thiết, chất lượng sản phẩm sẽ được nâng cao. Các sản phẩm sản xuất ra sẽ ít bị lỗi, đáp ứng tốt hơn các yêu cầu của khách hàng, nâng cao uy tín của thương hiệu và giảm tỷ lệ sản phẩm trả lại.

• Tăng tính linh hoạt và đáp ứng nhanh với nhu cầu thị trường

Khi quy trình sản xuất không bị trì hoãn hoặc gián đoạn do tồn kho hoặc sản xuất thừa, doanh nghiệp sẽ có thể đáp ứng nhanh hơn với các yêu cầu thay đổi của khách hàng. Điều này đặc biệt quan trọng trong môi trường kinh doanh luôn thay đổi và cạnh tranh như hiện nay.

• Nâng cao sự hài lòng của khách hàng

Khách hàng luôn đánh giá cao những sản phẩm chất lượng, đúng thời gian và giá cả hợp lý. Việc loại bỏ lãng phí giúp doanh nghiệp sản xuất ra các sản phẩm chất lượng cao, đáp ứng đúng yêu cầu của khách hàng và giao hàng đúng hẹn, từ đó nâng cao sự hài lòng và lòng trung thành của khách hàng.

4. Cách áp dụng triết lý Lean để giảm lãng phí

Triết lý Lean là một phương pháp mạnh mẽ giúp doanh nghiệp loại bỏ các lãng phí trong quy trình sản xuất, tối ưu hóa năng suất và giảm chi phí. Để triển khai Lean hiệu quả, doanh nghiệp có thể thực hiện các bước sau:

Bước 1: Nhận diện lãng phí trong quy trình sản xuất hiện tại

Để giảm lãng phí, bước đầu tiên là nhận diện rõ các hoạt động không tạo ra giá trị trong quy trình sản xuất. Điều này có thể bao gồm:

• Phân tích chuỗi giá trị (Value Stream Mapping): Xác định mọi bước trong quy trình sản xuất và đánh giá những bước nào không mang lại giá trị cho khách hàng. Điều này giúp doanh nghiệp nhìn thấy rõ các điểm tắc nghẽn và lãng phí.

• Quan sát thực tế: Thực hiện khảo sát và quan sát trực tiếp tại các khu vực sản xuất để phát hiện các vấn đề như tồn kho quá mức, thời gian chờ đợi, hay sự không đồng bộ giữa các công đoạn.

Mục tiêu: Xác định chính xác các loại lãng phí như sản xuất thừa, tồn kho, thao tác thừa, lỗi sản phẩm, chờ đợi, vận chuyển không cần thiết và các quy trình không cần thiết.

Bước 2: Phân tích nguyên nhân gốc rễ của từng loại lãng phí

Sau khi nhận diện được lãng phí, bước tiếp theo là phân tích nguyên nhân gốc rễ của những vấn đề này. Việc phân tích sẽ giúp xác định lý do tại sao các lãng phí này xảy ra và làm thế nào để khắc phục chúng một cách triệt để.

• Sử dụng công cụ 5 Whys (5 Tại sao): Đây là một kỹ thuật hiệu quả để tìm ra nguyên nhân gốc rễ bằng cách hỏi “Tại sao?” 5 lần. Câu trả lời sẽ giúp đi sâu vào các vấn đề cốt lõi.

• Phân tích dữ liệu: Thu thập và phân tích dữ liệu về sản xuất như tỉ lệ sản phẩm lỗi, thời gian chờ đợi, tồn kho… để hiểu rõ hơn về nguồn gốc các lãng phí.

• Đánh giá quy trình và nguồn lực: Xem xét các quy trình và nguồn lực hiện tại có thể không đồng bộ hoặc thiếu sót, gây ra sự lãng phí không đáng có.

Mục tiêu: Tìm ra nguyên nhân thực sự, không chỉ là các triệu chứng bên ngoài. Điều này sẽ giúp doanh nghiệp triển khai các giải pháp chính xác.

Bước 3: Áp dụng các công cụ Lean như 5S, Kanban, Kaizen, hoặc JIT

Sau khi phân tích và hiểu rõ các lãng phí, bước tiếp theo là áp dụng các công cụ Lean để tối ưu hóa quy trình sản xuất:

• 5S (Sắp xếp, Sắp đặt, Sạch sẽ, Sẵn sàng, Sự tôn trọng): Công cụ này giúp tổ chức và sắp xếp nơi làm việc hiệu quả, giảm thiểu thao tác không cần thiết và tạo ra môi trường làm việc sạch sẽ, dễ tìm kiếm dụng cụ và vật liệu.

• Kanban: Đây là một công cụ quản lý sản xuất giúp kiểm soát và theo dõi quy trình sản xuất thông qua việc sử dụng thẻ Kanban. Nó giúp duy trì dòng chảy của sản phẩm và nguyên liệu, tránh tình trạng sản xuất thừa hoặc thiếu nguyên liệu.

• Kaizen: Là một triết lý cải tiến liên tục, Kaizen tập trung vào việc cải tiến từng bước nhỏ trong quy trình. Mỗi nhân viên có thể đóng góp vào việc tìm ra các giải pháp đơn giản để tối ưu hóa công việc, giảm lãng phí và nâng cao hiệu suất.

• JIT (Just-in-Time): Phương pháp này giúp sản xuất đúng số lượng sản phẩm đúng thời điểm, giảm thiểu tồn kho và chi phí liên quan. Bằng cách này, doanh nghiệp có thể đáp ứng nhu cầu của khách hàng một cách nhanh chóng mà không cần lưu kho quá nhiều.

Mục tiêu: Áp dụng các công cụ và phương pháp Lean giúp giảm thiểu lãng phí, tối ưu hóa quy trình và nâng cao năng suất sản xuất.

Bước 4: Theo dõi và đánh giá kết quả định kỳ

Sau khi triển khai các công cụ Lean, việc theo dõi và đánh giá kết quả là bước quan trọng để đảm bảo rằng các lãng phí đã được giảm thiểu hiệu quả và duy trì lâu dài.

• Theo dõi các chỉ số KPI: Xác định và theo dõi các chỉ số hiệu suất chủ chốt (KPI) như tỷ lệ sản phẩm lỗi, thời gian chờ đợi, năng suất lao động và chi phí sản xuất để đánh giá sự cải thiện.

• Đánh giá hiệu quả sau một thời gian: Sau khi áp dụng các biện pháp Lean, cần đánh giá kết quả thực tế so với mục tiêu đặt ra ban đầu. Việc này giúp nhận diện những khu vực chưa được tối ưu hóa và cần cải thiện thêm.

• Tiếp tục cải tiến: Lean là một quá trình cải tiến liên tục, vì vậy doanh nghiệp cần luôn luôn tìm kiếm các cơ hội mới để tối ưu hóa quy trình sản xuất và giảm thiểu lãng phí.

Mục tiêu: Đảm bảo rằng các thay đổi được duy trì và hiệu quả trong dài hạn, cũng như liên tục cải thiện quy trình sản xuất.

5. Giải quyết bài toán lãng phí trong sản xuất với Giải pháp điều hành sản xuất toàn diện MES-X của VTI Solutions

Hệ thống điều hành sản xuất MES-X là hệ thống điều hành quản lý toàn diện quy trình sản xuất thông minh cung cấp cho doanh nghiệp cái nhìn tổng thể về toàn bộ quá trình sản xuất được phát triển bởi VTI Solutions với những tính năng giúp giảm lãng phí trong quá trình sản xuất bằng việc tối ưu hóa lịch trình sản xuất, phân bổ nguồn lực và quản lý nguyên vật liệu hiệu quả. Tăng cường quản lý hàng tồn kho và giảm thiểu các sai sót trong quá trình sản xuất, từ đó giảm lãng phí về nguyên vật liệu và tài sản cho nhà máy.

Bên cạnh đó, MES-X cung cấp khả năng theo dõi và đánh giá hiệu suất sản xuất tổng thể. Doanh nghiệp có thể phân tích dữ liệu về hiệu suất để xác định các công đoạn có thể cải thiện nhằm nâng cao hiệu suất tổng thể cho nhà máy và giảm chi phí sản xuất. 

Với 6 module chính tích hợp thành một bộ giải pháp toàn diện cho nhà máy, MES-X có thể áp dụng cho tất cả các loại mô hình sản xuất phổ biến nhất hiện nay và mang tới giải pháp đồng hành cùng doanh nghiệp nhằm tối ưu chi phí sản xuất:

• Hệ thống quản lý thực thi sản xuất MEScore: Quản lý sản xuất trên từng công đoạn từ lập kế hoạch cho đến giám sát, báo cáo
• Hệ thống quản trị kho thông minh WMS-X: Quản lý kho thông minh trong thời gian thực với mã QR code từ nguyên vật liệu, sản phẩm, hàng tồn kho và giảm thiểu tối đa các thao tác thủ công 
• Hệ thống quản trị chất lượng QMS-X: Quản lý chất lượng đầu vào – quá trình sản xuất – đầu ra sản phẩm, đổi mới quy trình sản xuất và giảm thiểu lỗi sản phẩm
• Hệ thống quản lý thiết bị, bảo trì bảo dưỡng MMS-X: Lập kế hoạch quản lý và bảo trì hồ sơ thiết bị, cảnh báo lỗi và phân tích hiểu quả tổng thị của máy móc thiết bị. 
• Giải pháp truy xuất nguồn gốc TMS-X: Theo dõi hành trình sản phẩm và truy xuất nguồn gốc trên từng công đoạn.  
• Hệ thống quản lý thu mua PMS-X: Quản lý tổng thể toàn bộ quá trình thu mua từ việc lập kế hoạch mua hàng, quản lý  quá trình của hoạt động mua hàng, theo dõi đánh giá, báo cáo tình trạng mua hàng theo thời gian thực.

Nhận tư vấn miễn phí

Liên hệ với chúng tôi để nhận được sự thay đổi toàn diện về quy trình quản lý sản xuất thông minh và giải quyết bài toán lãng phí cho nhà máy của bạn! 

Kết luận

Việc giảm thiểu 7 loại lãng phí trong sản xuất không chỉ giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí mà còn tạo ra một môi trường sản xuất hiệu quả và linh hoạt hơn. Áp dụng triết lý Lean là bước đi quan trọng giúp tối ưu hóa quy trình, cải thiện chất lượng sản phẩm và nâng cao sự hài lòng của khách hàng. Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả lâu dài, doanh nghiệp cần kiên trì thực hiện các bước cải tiến liên tục và sử dụng các công cụ Lean một cách hiệu quả. Khi đó, việc loại bỏ lãng phí sẽ trở thành nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững và cạnh tranh mạnh mẽ trên thị trường.

 

5432105/5 - (2 bình chọn)